Column: “Gratis bellen, maar tegen welke prijs?”

"Als het gratis is, neem ik het niet aan", zei een bekende pas geleden. Bij 'gratis' zit altijd een addertje onder het gras, meent hij. Een handjevol internetproviders in Nederland biedt sinds enige tijd gratis telefonie aan aan zijn klanten. In de winkelschappen ligt gratis telefonie direct naast het gratis bier.

Heeft u ze ook al gezien? Reclames waarin internetproviders 'gratis' telefonie aan de man brengen? Scarlet Telecom bijvoorbeeld betaalde tv-gezicht Beau van Erven Dorens genoeg om hem in zijn onderbroek reclame te laten maken voor gratis bellen bij de internetprovider.

Verscheidene providers vernieuwden in 2004 hun basisnetwerken om nieuwe diensten mogelijk te maken. Behalve websurfen en e-mailen kun je nu ook al telefoneren en televisie kijken via internet. IP-technologie wordt de basis voor iedere vorm van communicatie op afstand. Zo worden nu dus telefoontoestellen met pc-modems verbonden. Dit soort vernieuwingen brengt televisiekijkend Nederland nu allerlei aantrekkelijke aanbiedingen: "gratis bellen naar alle vaste nummers in Nederland" en "geen gesprekskosten om andere klanten van X te bellen".

UPC probeert, onder leiding van een voormalig KPN-directeur, iedereen in zijn verzorgingsgebied ertoe over te halen het vaste KPN-abonnement op te zeggen. Het kabelbedrijf biedt goedkope telefonie via de kabel en levert uiteraard al televisie en internet. Triple play heet zo'n pakketje in vaktaal. Wanadoo stunt met feestende jongeren in tv-reclames met een sexy ogend alleskunnend wit modem voor in de huiskamer. Toegegeven, dat modem ziet er heel wat aantrekkelijker uit dan de platte zwarte of blauwe modems van nu. Het Wanadoo-modem kan op termijn ook televisiebeelden doorgeven. Vooralsnog doet het van oorsprong Franse bedrijf het met internet en gratis bellen.

Ruim 30 miljoen euro betaalt Versatel per jaar om de komende 3 seizoenen live het Eredivisie-voetbal uit te mogen zenden. Hoe? Via zijn ADSL-netwerk en niet, zoals tot nu toe gebruikelijk, via ether, kabel of satelliet. Vanaf komende zomer verschijnen bij Versatel de Samsung ADSL-modems die televisie- maar dus ook internet- en telefoniesignalen doorgeven. 'Gratis bellen' naar vaste nummers kan al sinds enkele maanden bij Versatel. Eigenlijk ontwikkelt nagenoeg ieder ADSL- en kabelbedrijf momenteel triple play-pakketten.

De oplettende reclamekijker ziet dat gratis bellen niet echt gratis is. Ja, er worden geen gesprekskosten gerekend voor binnenlandse gesprekken naar vaste nummers. Maar kosteloos is niet gratis. Soms moet je een nieuw modem aanschaffen dat op zichzelf al duurder is dan een regulier nieuw telefoontoestel. In andere gevallen betaal je een vast bedrag per maand om gesprekskosteloos te telefoneren. Het gegeven dat al meer dan 10 procent van de Nederlanders al helemaal geen vaste telefoonaansluiting heeft en louter mobiel belt, laten we voor het gemak buiten beschouwing. En ja, ook carrierpreselectbedrijven als Tele2 en Universal Telecom bieden al onbeperkt bellen voor een vaste vergoeding per maand.

Maar zoals gratis bier niet bestaat, bestaat ook gratis telefonie niet.

Het venijn zit hem in de abonnementen. Met stijgende downloadsnelheden en goedkope telefoniepakketten proberen providers klanten van elkaar af te snoepen en nieuwe ADSL- en kabelklanten aan zich te binden. Wat de nieuwe klanten niet wordt verteld, is onder welke strenge voorwaarden ze een abonnement aangaan. Een breedbandabonnement nemen is namelijk makkelijk, maar probleemloos opzeggen is bijna onmogelijk. Het is simpeler om de SIM-lock van een mobiele telefoon te verwijderen dan zonder extra kosten van breedbandprovider te wisselen.

Slechts een maand in het jaar hebben breedbandklanten de mogelijkheid hun abonnement kosten- en probleemloos op te zeggen. De kans dat iemand die maand treft is 1 op 12, iets meer dan 8 procent. En anders: dure pech. Het abonnement wordt met weer een jaar stilzwijgend verlengd. Onwetendheid bij klanten lijkt een sluwe techniek om geen abonnees te verliezen, verre van charmant wel effectief. Verstokte voetballiefhebbers zijn de eersten die hier problemen mee gaan krijgen zodra Versatel vanaf de zomer van 2005 live het Nederlands Eredivisie-voetbal via haar ADSL-netwerk uit gaat zenden.

Het zou van meer respect getuigen als de internetproviders de opzegtermijn versoepelen en eerlijker communiceren met hun klanten. Bijvoorbeeld: "Uw abonnement verloopt over twee maanden. Als u nu bijtekent kunt u als cadeau kiezen uit twee maanden dubbele downloadsnelheid of twee maanden gratis ons digitale tv-pakket uitproberen". Dat is sympathieker en rendabeler dan: "Uw abonnement is met een jaar verlengd omdat u vergat op te zeggen".

'Gratis telefonie' klinkt aantrekkelijk, maar de prijs ervan moet wel duidelijk zijn.

Wie écht gratis wil bellen naar binnen- en buitenland kan het beste computerprogramma Skype op zijn pc, Mac, PocketPC of Linux-bak installeren. Als de andere partij ook Skype heeft, kost welk gesprek dan ook exact nul komma nul euro. Bellen zo lang je maar wilt, zonder addertjes onder het gras.

Erwin Boogert, 12 februari 2005

Erwin Boogert is journalist bij verscheidene technologiepublicaties en schrijft deze column op persoonlijke titel