Column: rillingen over toespraak Koningin

Voor het eerst tijdens een troonrede nam Koningin Beatrix het woord 'internet' in de mond. En het klonk niet fraai. De vorstin maakt zich zorgen over de digitale veiligheid van u en mij.

"Het bestrijden van criminaliteit via internet en van fraude krijgt in 2008 meer aandacht." Tijdens Prinsjesdag geeft de Koningin traditiegetrouw haar visie op de huidige status van de Nederlandse samenleving. Waar het de digitale samenleving betreft, hangt de vlag er volgens het staatshoofd niet mooi bij. Weinig woorden van 'Sire Maai' over internet, maar veel betekenis.

Geen scootertuig of junks

Hoewel de majesteit het niet zo benoemde, bedoelde ze in de troonrede te vertellen dat internet de 41e probleemwijk van dit land is (.PDF-overzicht andere 40). Eigenlijk is het internet nummer één op deze lijst, waar het de potentiële schade aan de samenleving betreft.

In de digitale probleemwijk, het internet, is het echter geen scootertuig, junks of straathangend geboefte dat voor overlast zorgt. Cybercrime is een vak waar toch enige scholing voor nodig zou zijn. Zonder het zelf te weten, had Koningin Beatrix het over digitale gevaren zoals botnetten, malafide IRC-kanalen, spyware, DDOS-aanvallen en browser hijacks.

Cybercriminelen bereikten in september een nieuw record: ze hadden 1,8 miljoen computers in handen om malafide handelingen mee te verrichten. Dit geheel van met virussen geïnfecteerde computers wordt een botnet genoemd (netwerk van 'robots'). De computereigenaar merkt nagenoeg niets van het virus. Het virus richt zijn schade namelijk niet op de computer zélf aan, maar fungeert met honderdduizenden andere viruscomputers - het kan de uwe zijn - als voetsoldaat in een immens netwerk. Deze netwerken worden bijvoorbeeld gebruikt om spam te versturen, dubieuze reclame of software (adware en spyware) en om commerciële websites met verkeer te bombarderen. Dat bombardement maakt de doelwitten onbereikbaar. Pas na betaling van losgeld wordt de site weer ontlast.

De Koningin maakt zich zorgen over een onderdeel van de Nederlandse samenleving dat in een decennium een onmisbaar onderdeel van de nationale infrastructuur is geworden.

Opmerkelijk genoeg ligt de oorzaak veelal bij gebruikers van Microsoft Windows. Het besturingssysteem heeft namelijk geen smetvrij blazoen waar het veiligheid betreft. Hackers exploiteren gaten in Windows om virussen te exploiteren. Dan is het vreemd te bemerken dat lang nog niet iedereen een firewall en goed antivirusprogramma gebruikt. Xs4all geeft, net als Google, gratis van dit soort beveiligingssoftware weg aan zijn klanten. Lager kan het bedrijfsleven de drempel amper maken,

Vraag maar aan de Postbank

In de 41e probleemwijk van Nederland heeft de politie het nog minder voor het zeggen dan in de 40 bakstenen probleemwijken. Boeven verbergen zich niet achter gordijntjes of op daken, maar verstoppen zich achter gekaapte servers, anonieme proxies en gestolen internettoegangspunten. Hun boevenpraktijken bestieren ze veelal uit landen met in landen met een slechte justitiële infrastructuur. Ze vergaderen met elkaar en sturen hun botnetwerken aan via IRC-chatkanalen.

De Politie en telecomtoezichthouder Opta maakten eind september bekend de handen ineen te slaan in de strijd tegen cybercrime. Ze willen de mensen achter de digitale criminelen netwerken kunnen opsporen en arresteren. Maar enkel als er internationaal een vuist wordt gemaakt, zou de politie de illusie mogen beginnen te koesteren dat ze enig zicht op de echte misdadigers krijgt.

Boeven blijken amper op te sporen. Vraag dát maar aan de Postbank. Twee jaar geleden was de bank het doelwit van een grootschalige poging om inloggegevens te stelen van klanten die bij de bank internetbankieren. De Postbank deed aangifte, er werd een onderzoek ingesteld. Maar tot op heden moet de eerst boef nog in de kraag worden gevat.

Zelfs digi-crime op kleine schaal blijkt moeilijk aan te pakken. Stichting Acquisitiefraude ontving afgelopen 4 jaar ruim 11.000 klachten, waarvan ruim 300 over colportage met internetdomeinnamen. Pas na de toespraak van Koningin Beatrix konden er stappen worden ondernomen door MKB Nederland om met politie, gemeenten en de overheid een Actieplan te formuleren.

Het onderwerp 'privacy verkwanselen op profielensites' als voer voor boeven en stalkers laten we vandaag even buiten beschouwing wegens ruimtegebrek. Ook gaan we maar even niet in op het feit dat - nota bene - het Pentagon in Amerika een deel van zijn computers een week uitschakelde (letterlijk de stroom er af) om aanvallen van schijnbaar Chinese origine te blokkeren, een groep slimmeriken waar ook de Duitse bondskanselier Angela Merkel pas nog last van had.

Eigen schuld, dikke bult

De alomaanwezigheid van internet dwingt tot waakheid, zowel bij veiligheid als bij privacyzaken. Volgens een Nederlandse groep experts ontbreekt dat besef in Nederland volledig.

Eind september reikten zij in Amsterdam de Big Brother Awards uit, een prijs voor de grootste privacyschender van het jaar. Dit jaar ging de hoofdprijs naar ... u en mij. Wij, de particuliere internetters, stellen ons laconiek op ten opzichte van onze privacy, zijn niet waakzaam noch kritisch.

Het juryrapport van de Big Brother Awards leest: "Door een onverschillige houding - 'Ik heb toch niks te verbergen' - en desinteresse in wie er allemaal met zijn persoonsgegevens aan de haal gaat, is de burger zelf mede verantwoordelijk voor het verdwijnen van privacy in Nederland."

Ú heeft wellicht niets te verbergen, maar anderen wel. Als het de uitbaters van uw persoonlijke gegevens niet zijn (Google, reclamenetwerken, e-mailbedrijven), dan zijn het wel de kleine en grote internetcriminelen.

Internet is de 41e probleemwijk van Nederland. Maar minister Ella Vogelaar heeft al moeite genoeg met jongens op scooters die hun buurten verzieken. Laat staan dat ze zich op internationaal niveau met onzichtbare, intelligente boeven bezig wil en kan houden.

Misschien rijkt de invloed van de woorden van Koningin Beatrix verder.

Erwin Boogert, 24 september 2007

Erwin Boogert is journalist bij verscheidene technologiepublicaties en schrijft deze column op persoonlijke titel.