Column: eerherstel Kazaa c.s. bedreigt IPTV

Jarenlang vervloekten film- en platenmaatschappijen peer-to-peer programma's als Kazaa en BitTorrent. Maar het tij lijkt te keren in het voordeel van deze uitwisseldiensten. Internetproviders rollen hun IPTV-producten uit, maar heeft dat nog zin?

'Samen alles oneerlijk delen'
In de afgelopen jaren daagde de muziekindustrie een kleine 20.000 consumenten internationaal voor de rechter omdat ze muziek uitwisselden via internet. Deze internetters waren fervente gebruikers van p2p-programma's als Kazaa en Limewire en deelden hun muziekcollectie met de rest van de wereld.

De muziekindustrie redeneerde dat ieder liedje dat via internet gekopieerd werd niet op legale wijze over de toonbank ging. Al met al verloren artiesten en, vooral, hun management miljarden euro's aan het wangedrag van hun eigen klanten. Duizenden klanten werden voor rechters gesleept en veroordeeld tot geldboetes. In één keer was de consument een crimineel.

P2p werd bekend met de opkomst van Napster. Napster was een programma van een Amerikaanse tiener dat hem in staat stelde zijn MP3'tjes uit te wisselen met bekenden én onbekenden. Zo lang anderen ook Napster gebruikten had iedereen toegang tot ieder anders digitale muziekcollectie. Een slimme zoekmachine zorgde ervoor dat nagenoeg ieder nummer ter wereld met een enkele toetsaanslag te vinden was. Juristen maakten Napster uiteindelijk een kopje kleiner, maar tal van varianten op het programma vulden spoedig het gat dat Napster achter liet.

Volgens actuele schattingen wordt tussen de 35 en 50 procent van alle dataverkeer op internet tegenwoordig gegenereerd door p2p-programma's. Gebruikers delen niet enkel hun digitale bibliotheken met elkaar, maar ook elkaars bandbreedte. Er komt geen server van een webwinkel bij aan te pas om muziek en films uit te wisselen.

Tegenwoordig lijkt er een kentering in dat sentiment jegens p2p te ontstaan. Peer-to-peer programma's zijn zo slecht nog niet, menen de film- en muziekmaatschappijen nu. Het is niet zo dat de bedrijven er in één keer achter komen dat ze het al jaren bij het verkeerde eind hadden. Nee, antidiefstaltechnologie begint volwassen te worden. Films en muziek worden tegenwoordig met speciale onzichtbare technieken (DRM) versleuteld die voorkomen dat een muziekkoper liedjes illegaal aan derden doorgeeft. En passant ontstaat daarbij echter het probleem dat, bijvoorbeeld, een liedje dat via iTunes gekocht werd op geen enkele MP3-speler gedraaid kan worden dan een iPod. Ondanks het feit dat zelfs de Europese Commissie zich tegen deze inperkende praktijken verzet, kunnen 'normale' kopers van digitale muziek hun bestanden niet van het ene apparaat naar het andere in een huishouden kopiëren. De consument is weer het slachtoffer.

P2p zo gek nog niet
Sinds eind vorig jaar probeert het bedrijf Arvato een product aan de man te brengen waarmee gebruikers muziek met elkaar uit kunnen wisselen. Arvato is een dochterbedrijf van Bertelsmann. Bertelsmann is de 'B' uit Sony BMG, een van de vier grootste muziekmaatschappijen van de wereld. De uitgever van het p2p-product, GNAB genaamd, maakt slim gebruik van een tweede eigenschap van p2p. Anders dan bijvoorbeeld iTunes hoeft het muziekbedrijf namelijk helemaal geen groot serverpark aan te leggen om maandelijks miljoenen muziekdownloads te faciliteren. En dus heeft ze ook de kosten daarvan niet.

GNAB laat de gebruikers zélf de (tegen diefstal beschermde) bestanden uitwisselen via hun ADSL- of kabelverbindingen. De internetproviders draaien op voor de distributie- annex bandbreedtekosten.

Een tweede bijzonderheid is dat GNAB zijn gebruikers zelfs betaalt om hun bestanden te delen. Hoe meer je uploadt, hoe groter de financiële vergoeding die iemand krijgt. Let wel: om te kunnen delen moet je wel eerst muziek kópen. In feite levert het muziekbedrijf een deel van zijn winstmarge in, een marge die natuurlijk kleiner is dan de kosten die ze zou maken voor hosting en distributie. Er blijft dus genoeg winst over.

Overigens is GNAB enkel als groothandelsdienst beschikbaar. In Duitsland nam onlangs een aantal mediabedrijven een licentie om de technologie onder eigen merk aan de klanten aan te bieden. Die klanten downloaden het programma, dat in uiterlijk sterk op iTunes lijkt, en mogen met andere programmagebruikers delen wat ze willen.

Arvato is niet het enige p2p-programmma dat wordt ingezet voor legale doeleinden. Ook het programma BitTorrent is bedoeld om bestanden uit te wisselen. Het werkt zo dat je enkel kunt downloaden als je ook iets uploadt. Het Engelse kabelbedrijf NTL ziet daar wel wat in en begon in februari 2006 technische proeven met BitTorrent. NTL heeft geen zin om immense bibliotheken met films en tv-series op servers te parkeren en hoge kosten voor dataverkeer te maken. Maar het bedrijf wil wel een van de grootste internet- annes IPTV-bedrijven van Engeland worden. "Dus", dacht NTL, "besteden we de kosten voor hosting en bandbreedte aan onze klanten uit." P2p lijkt een effectief distributiemechnanisme te zijn om grote groepen klanten te bedienen van on demand video en muziek. Het bedrijf Cachelogic zorgt ervoor dat Engelse internetters enkel beelden te zien krijgen waar ze voor betaald hebben.

Tekenend is ook dat de Europese omroeporganisatie EBU, zeg maar de Europese NOB, in februari een congres hield dat volledig in het teken stond van p2p als distributiemechanisme. Kennelijk is de technologie onder Kazaa en BitTorrent zo gek nog niet.

Wil de kijker wel live tv?
In Nederland investeren KPN en Versatel forse bedragen om televisie uit te kunnen zenden via hun ADSL-netten. Ze betalen de omroepen een vast bedrag per klant om de beelden door te geven en moeten daarnaast nog eens hun servers en wijkcentrales aanpassen op hun grote digitale datastromen. Maar is dat wel zo verstandig? Uiteindelijk is het de consument die deze torenhoge investeringen terug zal moeten betalen.

De telecombedrijven richten hun nieuwe netwerken er nu zo op in dat Nederlanders behalve via de kabel ook via ADSL live televisie kunnen kijken. Maar de populariteit van BitTorrent, YouTube.com, Kazaa, Limewire, Google Video, iTunes Video, Uitzendinggemist.nl en de videoarchieven van Talpa.tv laten zien dat Nederlanders maar wat graag on demand video willen kijken. Een videobestand downloaden en zelf bepalen wanneer je kijkt. Vanuit die achtergrond is het knullig te beseffen dat nagenoeg geen enkele internetprovider überhaupt analyseert naar welke on demand videostreams Nederlandse internetters kijken.

Naarmate de gemiddelde bandbreedte toeneemt, verliezen kabelbedrijven en binnenkort dus ook ADSL-bedrijven steeds meer kijkers die on demand video kijken. Volgens een recent onderzoek van iPing is de gemiddelde bandbreedte bij Nederlandse huishoudens nu 3,2 megabit per seconde. Het opmerkelijke is dat niemand weet wat hij met die bandbreedte moet, want het bedrijf signaleert dat steeds meer mensen hun breedbandabonnement downgraden: minder snelheid voor een lagere prijs. Zoals betoogd in een eerdere column op Internetten.nl zouden providers zichzelf een dienst bewijzen door de uploadsnelheden fors op te schroeven en hun klanten te stimuleren meer foto's en video's te uploaden naar de servers van de internetbedrijven op goed vormgegeven en bruikbare sites. Twee ontwikkelingen van Nederlandse bodem dreigen een spaak tussen de wielen van de kabel- en ADSL-bedrijven te steken.

Binnen het Freeband-project B@Home ontwikkelen TNO en Lucent momenteel een kastje waarmee internetters via een MSN-achtige buddy list onderling bestanden uit kunnen wisselen, te besturen via de mobiele telefoon. Dat vormt de volgende nagel aan de doodskist van live televisie, iets waar internetbedrijven zo fors op inzetten. Naarmate er meer zenders op tv komen, wordt het alleen maar ondoorzichtelijker wat er op televisie te zien is. De aanbevelingen van vrienden en kennissen worden steeds belangrijker.

En voor wie zelf live televisie uit wil zenden, verscheen in maart 2006 het in Nederland ontwikkelde computerprogramma Tribler.org op de markt. Tribler is ontwikkeld aan de TU in Delft. Een onderzoeker analyseerde BitTorrent en het gebruik daarvan, verwijderde de mindere elementen eruit en voegde er verbeteringen en nieuwigheden aan toe. Ook met Tribler moeten gebruikers onderling aan vrienden en bekenden tv-programma's aan kunnen bevelen en deze, natuurlijk, aan elkaar doorsturen via internet. Een innovatief onderdeel van het programma is dat de gebruiker via zijn computer via 1 ADSL-verbinding zelfgemaakte live televisie uit kan zenden. De software is zo ingericht dat die ene ADSL-verbinding miljoenen kijkers simultaan kan bedienen.

Waarom dan nog een abonnement op IPTV nemen als de Publieke Omroep de Journaals live streamt en, net als Talpa, al haar zelf geproduceerde programma's ook als videostreams aanbiedt? Alle andere tv-series en films zijn toch al, veelal jaren eerder dan bij de commerciële omroepen, via p2p-programma's en diensten te downloaden gratis of tegen betaling?

Erwin Boogert, 20 februari 2006

Erwin Boogert is journalist bij verscheidene technologiepublicaties en schrijft deze column op persoonlijke titel